Էջմիածինն այն քաղաքն է, որը Հայ Առաքելական եկեղեցու հետևորդ քրիստոնյաները ձգտում են կյանքում գոնե մեկ անգամ այցելել։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ այստեղ է գտնվում Էջմիածնի Մայր տաճարը` Հայաստանի առաջին քրիստոնեական եկեղեցին և հնագույններից մեկը աշխարհում:
Բովանդակություն
- Էջմիածին քաղաքի պատմությունը. անցյալը և ներկան
- Ինչպե՞ս հասնել քաղաք
- Ի՞նչ անել Էջմիածնում և շրջակայքում
Էջմիածին քաղաքի պատմությունը. անցյալը և ներկան
ժամանակակից Էջմիածնի տարածքը բնակեցված է եղել դեռևս հնագույն ժամանակներից։ Քաղաքը մի քանի անուն է փոխել․ նախ այն կոչվում էր Արտիմեդ՝ ի պատիվ Արտեմիս աստվածուհու կամ, ինչպես ընդունված է հայկական դիցաբանության մեջ, Անահիտի։ Այնուհետև, մի քանի ղեկավարներ բնակավայրն անվանում էին իրենց պատվին։ Վարդգես Մանուկ իշխանն այս վայրը Վարդգեսավան կոչեց։ 140-ական թթ. էլ Վաղարշ I թագավորը եկավ և բերդի շուրջ պարիսպներ կառուցեց, ընդարձակեց քաղաքը՝ այն անվանելով Նորաքաղաք՝ Նոր քաղաք, որը հետագայում դարձավ Վաղարշապատ։
168 թվականին Վաղարշապատը դարձավ Հայաստանի մայրաքաղաքը, և այս կարգավիճակը պահպանեց մինչև 335 թվականը։ Այս ժամանակաշրջանի ամենակարեւոր իրադարձությունը 301-303 թվականներին Վաղարշապատում Էջմիածնի առաջին քրիստոնեական եկեղեցու կառուցումն էր, որից հետո այն դարձավ տաճար և կաթողիկոսի նստավայր։ Այդ ժամանակվանից ժողովուրդը սկսել է Վաղարշապատը Մայր տաճարի անունով կոչել՝ Էջմիածին։
Քաղաքը չդադարեց զարգանալ որպես հոգեւոր և մշակութային կենտրոն անգամ մայրաքաղաքի կարգավիճակի կորստից և կաթողիկոսի նստավայրը Դվին տեղափոխելուց հետո։ Հենց Էջմիածնի վանքում հայտնվեցին Հայաստանում ձեռագրերի առաջին շտեմարանը, ճեմարանը, հայալեզու դպրոցը։
Վաղարշապատը նաև Առևտրի կարևոր կենտրոն էր։ Այն խիտ բնակեցված էր, բնակիչները զբաղվում էին տարբեր արհեստներով, խեցեգործությամբ ու դարբնությամբ։
Քաղաքը բազմիցս ավերվել է, երբ անցել է պարսիկների, հետո թուրքերի, ապա մոնղոլների իշխանության տակ։ Բայց խաղաղ ժամանակաշրջաններում Վաղարշապատը վերականգնել են՝ գիտակցելով այնտեղ գտնվող Էջմիածնի վանքի արժեքը։
Էջմիածնի Մայր տաճարը դարձյալ կաթողիկոսի նստավայր է դարձել 1441 թվականին, որն այնտեղ է գտնվում մինչ օրս։
Խորհրդային տարիներին Վաղարշապատը վերակառուցվել է հայ մեծ ճարտարապետ Ալեքսանդր Թամանյանի գլխավորությամբ՝ հաշվի առնելով ռելիեֆը և հին ճարտարապետական հուշարձանները։ Շենքերն ուղղված էին դեպի Արարատ և Արագած լեռները։ Մշակութային կենտրոն հանդիսացող քաղաքը դարձել է նաև արդյունաբերական կենտրոն՝ բազմաթիվ գործարաններով։ Բացի այդ, արագ զարգացել է նաև զբոսաշրջությունը։ 1945-ից 1992 թթ Վաղարշապատը պաշտոնապես կոչվել է Էջմիածին։ Այնուհետև քաղաքին վերադարձրել են իր նախկին անվանումը, սակայն երկուսն էլ դեռ օգտագործվում են առօրյայում։
Ժամանակակից Վաղարշապատը/Էջմիածինը կարելի է անվանել Հայաստանի հոգեւոր մայրաքաղաք։ Այն ամեն օր այցելում են ուխտավորներ ու զբոսաշրջիկներ երկրի և աշխարհի տարբեր քաղաքներից, ովքեր ցանկանում են տեսնել Էջմիածնի վանքին։
Այստեղ զարգացած է արդյունաբերությունը. կան գինեգործարան, ինչպես նաև գինու փոքր արտադրամասեր, պահածոների և շինանյութերի գործարան։ Տեղի բնակիչներն ակտիվորեն զբաղվում են գյուղատնտեսությամբ։ Դրան նպաստում են կլիմայական պայմանները․ Էջմիածնում ամռանը շոգ, չոր եղանակ է։ Ձմռանը, թեև ոչ երկար, բայց 0-ից ցածր ջերմաստիճան է գրանցվում։
Ինչպե՞ս հասնել քաղաք
Էջմիածինը գտնվում է Արմավիրի մարզում՝ ընդամենը 20 կմ արևմուտք Երևանից. Ավտոմեքենայով կամ տաքսիով ճանապարհորդությունը տևում է 30 րոպե։ Դուք կարող եք մեքենա վարձել, օրինակ, ներս Move2Car.
Կարող եք գնալ նաև ավտոբուսով՝ Կիլիկիայի կենտրոնական ավտոկայանից (Ծովակալ Իսակովի պող., 6) գործում է թիվ 202 ավտոբուսը և 203 երթուղային տաքսին։ Ուղեվարձը՝ 300 և 250 դրամ համապատասխանաբար։
Կա «Էջմիածին» երկաթուղային կայարան, սակայն այն գտնվում է Էջմիածին քաղաքից 15 կմ հեռավորության վրա։ Սա այդքան էլ հարմար տարբերակ չէ Էջմիածին քաղաք հասնելու համար: Գնացքը շարժվում է Երևան-Արաքս-Երևան ուղղությամբ և մեկնում Կենտրոնական երկաթուղային կայարանից (Տիգրան Մեծի պող., 80): Տոմսի արժեքը՝ 300-400 դրամ։
Եթե ունեք հարցեր Էջմիածին ձեր ճամփորդության հետ կապված, գրեք Move2Armenia աջակցության ծառայությանը - @move2armenia_official հասցեով.
Ի՞նչ անել Էջմիածնում և շրջակայքում
Զվարթնոց տաճար
Երեւանից Վաղարշապատ տանող ճանապարհին է գտնվում Զվարթնոցի տաճարը։ Այն կառուցվել է 640-650 թվականներին։ Ցավոք, բազիլիկան ավերվել է 10-րդ դարում տեղի ունեցած երկրաշարժի ժամանակ, իսկ հայտնաբերել են հուշարձանը 1901–1907 թթ. պեղումների ժամանակ։ Այժմ վերակառուցվում է տաճարի առաջին հարկը, լավ պահպանվել են սյուները։ Հայտնի է, որ Զվարթնոցն այնքան տպավորիչ էր, որ Բյուզանդիայի Կոստանդ II կայսրը ցանկացել է նմանատիպ տաճար կառուցել իր հայրենիքում։
Էջմիածնի վանական համալիր
Մարդկանց Վաղարշապատ գալու հիմնական պատճառը Էջմիածնի վանքն է, որի անունով էլ քաղաքը հաճախ անվանում են։ Վանքի տարածք են անցնում հզոր կամարի միջով, որի վրա պատկերված են Տրդատ III թագավորը և Գրիգոր Լուսավորիչը։ Մոտակայքում գտնվում է բաց զոհասեղանը, որը տեղադրվել է ի պատիվ քրիստոնեության ընդունման 1700-ամյակի։
Վանական համալիրի տարածքում հայտնվելիս նայեք ձեր շուրջը։ Ձախ կողմում գտնվում է Հայաստանում առաջին մատենադարանը՝ հին ձեռագրերի շտեմարանը։ Աջ կողմում՝ Գևորգյան Հոգևոր ճեմարանը։Շտեմարանի նշանավոր շրջանավարտներն են եղել Գևորգ VI կաթողիկոսը, կոմպոզիտոր Կոմիտասը և գրող Ավետիք Իսահակյանը։
Ճեմարանի հետևում երևում է ս. Հրեշտակների եկեղեցին։ Այն շատ անսովոր ձև ունի, որը ոմանց թմբուկ է հիշեցնում, իսկ մյուսներին՝ ջրային աշտարակ։ Ներսում ընդարձակ և լուսավոր է, երևում են խաչքարերի ռելիեֆները, իսկ լուսամուտներից լույսը ներք է ընկնում խաչերի տեսքով։
Բայց վերադառնանք խաչքարերով զարդարված կենտրոնական ծառուղի։ Այստեղով զբոսնելիս անցնում ենք տպարանի և վանական նստավայրի կողքով և վերջապես հասնում հենց այն վայր, որտեղից և սկսվել է վանքի պատմությունը: Դա Էջմիածնի Մայր տաճարն է՝ գլխավոր հոգեւոր կենտրոնը, գլխավոր հայկական տաճարը և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի նստավայրը։ Տաճարը հիմնադրվել է այն բանից հետո, երբ քրիստոնեությունը դարձել է Հայաստանի պետական կրոն։ Համաձայն Ագաթանգեղոսի, Գրիգոր Լուսավորիչը երազում տեսել է Հիսուս Քրիստոսին, ով ցույց է տվել այն վայրը, որտեղ պետք է կառուցվեր տաճարը։ Այն անվանել են Էջմիածին, որը նշանակում է՝ «Միածինը իջել է», իսկ զոհասեղանը դրել են հենց այնտեղ, ուր ուղղված էր Քրիստոսի ձեռքը։
Հայաստանի կրոնին մանրամասն անդրադարձել ենք այս հոդվածում, որում նաև խոսում ենք այն մասին, թե ինչպես է Գրիգոր Լուսավորիչը կապված Հայաստանում քրիստոնեության հաստատման հետ։
Տաճարը կառուցվել է հեթանոսական սրբավայրի տեղում, որը հայտնաբերվել է 1959 թվականին պեղումների ժամանակ։ Որոշ զբոսաշրջիկների հաջողվում է իջնել տաճարի նկուղ և տեսնել հին գտածոները։
Սկզբում Էջմիածինը եղել է բազիլիկ, այսինքն՝ ունեցել է ուղղանկյուն ձև, եղել է փայտաշեն։ Ժամանակի ընթացքում տաճարը վերակառուցվել է, դարձել քարե, խաչագմբեթավոր տիպի։ Էջմիածինը կառուցված է ջրի վրա, և այն լցնում է տաճարի ներսում գտնվող հրաշափառ ջրհորը։ Վանքի տարածքում գործում են աղբյուրներ, որպեսզի այցելուները կարողանան խմել այս բուժիչ ջուրը։
Հայկական եկեղեցիների մեծ մասը զուսպ տեսք ունի, սակայն Էջմիածնի տաճարի վրա վառ զարդանախշեր կան, ներսում գտնվում են սրբերի, Սուրբ Աստվածածնի, Հիսուս Քրիստոսի պատկերներով և աստվածաշնչյան տեսարաններով կտավներ։ Տաճարի արևելյան մասում պահվում են Հայ առաքելական եկեղեցու գլխավոր սրբությունները՝ Նոյյան տապանի մասնիկը, սուրբ նիզակը (Գեղարդը), որով խոցվել է Հիսուս Քրիստոսը, և Սբ. Գրիգոր Լուսավորչի աջը։ Էլ ավելի շատ քրիստոնեական մասունքներ են գտնվում տաճարի հետնամասում՝ Մանուկյանների գանձապետական թանգարանում։.
Անսովոր ցուցանմուշները են պահվում Ռուբեն Սևակի թանգարանում։ Դրանք պատմում են 20-րդ դարասկզբի ցեղասպանության զոհ դարձած գրող Ռուբեն Սեւակի և ողջ հայ մտավորականության կյանքի մասին։ Ցուցահանդեսը բաղկացած է արևմտահայ նկարիչների կտավներից, ինչպես նաև Ռուբեն Սևակի անձնական իրերից։
Վանական համալիրը ներառում է նաև մատուռ, կաթողիկոսի նստավայրը, սեղանատուն և այլ կրոնական շինություններ։
Քաղաքային եկեղեցիներ
Հայաստանն ընդունել է քրիստոնեությունը Տրդատ III թագավորի օրոք։ Լինելով հեթանոս՝ նա դաժանորեն ճնշում էր քրիստոնյաներին, այդ թվում՝ Հռոմից փախած քրիստոնյա կանանց։ Նրանց մեջ էր նաև կույս Հռիփսիմեն, ում թագավորը սիրահարվում է, սակայն, մերժում ստանում։ Այդ իրադարձություններից հետո թագավորը ծանր հիվանդանում է, քանի որ անընդհատ մտածում է իր հրամանով սպանված աղջիկների մասին։ Նա դիմում է Գրիգորին, ում հենց ինքն էլ բանտարկել էր քրիստոնեություն դավանելու համար։ Գրիգորի աղոթքները փրկում են Տրդատին, նա հավատում է Աստծուն և 301 թվականին Հայաստանը հռչակում քրիստոնյա երկիր։
Դարեր անց Վաղարշապատում կանգնեցվել են Սբ. Հռիփսիմե, Սբ. Գայանե և Սբ. Շողակաթ եկեղեցիները: Դրանք գտնվում են այն վայրերում, որտեղ սպանվել են Սբ. Հռիփսիմեն, Սբ. Գայանեն և նրանց հետ Հռոմից եկած 38 միանձնուհիները։
Վանքից ոչ հեռու է գտնվում Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին։ Մինչև 2014 թվականը այն ծառայել է որպես Հայ առաքելական եկեղեցու Արմավիրի թեմի առաջնորդի նստավայր։ Վաղարշապատի այլ եկեղեցիների, մայր տաճարի և Զվարթնոցի եկեղեցու հետ միասին այս տաճարը ներառված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում։
Քաղաքային թանգարաններ
Բացի վանքի տարածքում գտնվող թանգարաններից, Վաղարշապատում կան ևս մի քանիսը։ Ամենագլխավորը պատմաազգագրական թանգարանն է։Դրանում պահվում է մոտ 15000 ցուցանմուշ, որոնցից ամենակարևորը 1809 թվականին պատրաստված տպագրական մեքենան է։ Այն Մկրտիչ I կաթողիկոսին է նվիրել Մեծ Բրիտանիայի Վիկտորիա թագուհին։
Բանաստեղծ Հովհաննես Հովհաննիսյանի տուն-թանգարանը գտնվում է քաղաքի հենց կենտրոնում։Այստեղ ձեզ կպատմեն, թե ինչպես է ապրել բանաստեղծը, ում անվանում են հայ դասական պոեզիայի հիմնադիր։
1990 թ․ բացվել է Մհեր Աբեղյանի թանգարանը։ Նկարիչն իր աշխատանքները կտակել է հայրենի քաղաքին։ Դրանք դարձել են թանգարանի ցուցադրության հիմնաքարը: Մհեր Աբեղյանը տիրապետում էր բազմաթիվ գեղարվեստական հնարքների, ուստի հետաքրքիր է համեմատել կտավները՝ պարզելու, թե որ տեխնիկան է գերակշռել նկարչի կյանքի այս կամ այն շրջանում։
Խորեն Տեր-Հարությունյանի պատկերասրահը գտնվում է Էջմիածնի կինոթատրոնի նախկին շենքում։ Ցուցադրված են ամերիկահայ քանդակագործ և նկարիչ Տեր-Հարությունյանի ավելի քան 200 աշխատանքներ։ Նա նաև Երևանի Երիտասարդության պուրակում տեղադրված «Վերածնված Հայաստան» հուշարձանի հեղինակն է։
Քաղաքում քայլելուց հետո կարող եք գնալ «Մաչանենց» ռեստորան։ Զբոսաշրջիկներն այստեղ և՛ հանգստանում են, և՛ շարունակում իրենց ծանոթությունը հայկական մշակույթի հետ։ Ռեստորանում մատուցվում են ազգային ուտեստներ, գործում է արվեստի պատկերասրահ, անցկացվում են վարպետության դասեր։ Ռեստորանի ինտերիերը բաղկացած է հնաոճ կահույքից։ Եթե ճանապարհորդները նախատեսում են մեկից ավելի օր ուսումնասիրել Վաղարշապատը, ապա այստեղի հյուրատանը կարելի է նաև գիշերել։
Էջմիածնում շատ հարմար է անցկացնել հանգստյան օրերը, քանի որ այն մոտ է Երևանին: Առաջարկում ենք այցելել մայրաքաղաքին մոտ գտնվող ևս մի քանի քաղաքներ՝ Մասիս և Արտաշատ. Դուք կարող եք ճանաչել Հայաստանը նույնիսկ ուսումնասիրելով Երևանի արվարձանները: Եվ դուք կարող եք դա անել տուրիստական գրասենյակներ կամ մասնավոր ուղեցույցներ, ցուցակները կարելի է գտնել Move2Armenia գրացուցակում։
Ավելացնել մեկնաբանություն