Պատասխանում ենք Հայաստանի հարկային ոլորտի վերաբերյալ ներգաղթյալների հարցերին

Վերջին տարիներին Ռուսաստանից Հայաստան ժամանած հարյուրավոր մարդկանց հետաքրքրում է, թե ինչպես են շարունակելու մուծել հարկերը։ Արդյոք ստիպված են լինելու հարկ մուծել երկու երկրում, ինչպես են շարունակելու գործել իրենց ընկերությունները Ռուսաստանում և այլն։ Հարցերը շատ են, հստակ պատասխանները՝ քիչ։ Մենք զրուցել ենք Հայաստանի և Ռուսաստանի հարկային ոլորտի փորձագետների հետ և հավաքել հիմնական հարցերի պատասխանները:

Ես Հայաստան եմ տեղափոխվել 2022 թվականի մարտին, ի՞նչ հարկեր պետք է վճարեմ վեց ամսից ավելի ՌԴ-ից դուրս գտնվելուց հետո։

Նախ, եկեք սահմանենք, թե ինչ է հարկային ռեզիդենտությունը Ռուսաստանի Դաշնությունում: Հարկային ռեզիդենտի կարգավիճակը ենթադրում է ունենալ ցանկացած երկրի քաղաքացիություն և 12 ամսվա ընթացքում գտնվել Ռուսաստանի Դաշնությունում ընդհանուր 183 օրացուցային օր [1] պարտադիր չէ միանվագ։ Սահմանի կարճաժամկետ հատումը, ցավոք, չի օգնի։

Մեկնման օրը համարվում է Ռուսաստանի Դաշնությունում գտնվելու օր, ժամանման և մեկնման օրերը որոշվում են անձնագրում սահմանապահների կատարած նշումներով: Այսինքն՝ եթե Հայաստան եք ժամանել 2022 թվականի փետրվարի 28-ին, իսկ մինչ այդ՝ սկսած 2021 թվականի մարտի 1-ից, գտնվել եք Ռուսաստանում (վերոնշյալ 12-ամսյա ժամկետը), ապա դուք համարվում եք ՌԴ հարկային ռեզիդենտ։ Կոնկրետ այս դեպքում դուք ոչ ռեզիդենտ կդառնաք 2022 թվականի օգոստոսի 30-ին, եթե մինչ այդ չվերադառնաք Ռուսաստան։

Ինքնազբաղվածները և անհատ ձեռնարկատերերը շարունակում են վճարել նույն հարկերը, նույնիսկ եթե կորցնեն ՌԴ հարկային ռեզիդենտի կարգավիճակը։

Այսպիսով, դուք նշված 12 ամսվա ընթացքում արտասահմանում անցկացրել եք 184 օր ։ Այդ պահից սկսած՝ դուք կորցնում եք Ռուսաստանի Դաշնության հարկային ռեզիդենտի կարգավիճակը և ձեռք եք բերում նոր պարտականություններ։ Ոչ ռեզիդենտների հարկային դրույքաչափը բարձրանում է, և դուք այժմ պետք է 30% հարկ վճարեք ՌԴ հարկային մարմիններին:

Կա՞ն բացառություններ

Այո՛, օրինակ, եթե ռուսաստանյան ընկերությունում աշխատող ՌԴ ոչ ռեզիդենտի հետ պայմանագրում նշված է, որ աշխատանքը Ռուսաստանում չի իրականացվում, ապա ՌԴ-ում աշխատավարձը չի հարկվի, քանի որ եկամտի աղբյուրը համարվում է արտասահմանյան աշխատանքային գործունեությունը (Ռուսաստանի Դաշնության Հարկային օրենսգրքի 208-րդ հոդվածի 3-րդ կետի 6-րդ ենթակետ): Այստեղ կարևոր է աշխատանքային պայմանագրում նշել, որ աշխատավայրը գտնվում է Ռուսաստանից դուրս։ Այս դեպքում աշխատավարձը կհարկվի ընդունող երկրի օրենքներով (հայաստանյան հարկերի մասին տեղեկատվությունը՝ ստորև)։ 30% հարկման չեն ենթարկվում նաև տնօրենների վարձատրությունը և ռուսական կազմակերպության կառավարման մարմինների անդամներին տրվող վճարները։

Ո՞ր եկամուտն է հարկվում այս նոր, հսկայական հարկով

Այն ամենն, ինչ նախկինում․ ձեր աշխատավարձը, մատուցած ծառայությունների դիմաց ստացած վճարները, վարձակալությունից ստացված եկամուտը, շարժական և անշարժ գույքի վաճառքից ստացած եկամուտը, նվեր ստացած գույքը [2], ներդրումներից և արժեթղթերի հետ գործարքներից ստացած եկամուտը, նույնիսկ վիճակախաղերի և այլ խաղերի շահումները։

Իսկ ինչպե՞ս են հարկայինի մարմիններն իմանում, որ դուք արդեն 184 օր է, ինչ գտնվում եք արևոտ Հայաստանում և շարունակում եք եկամուտ ստանալ Ռուսաստանից։ Այստեղ դուք պետք է պատասխանատու գտնվեք և մինչև Ռուսաստանից բացակայության առաջին ամսվա ավարտը տեղեկացրեք ձեր փոխարեն հարկ վճարողին (գործատուին կամ միջնորդին), որ կորցրել եք հարկային ռեզիդենտի կարգավիճակը։.

Ի՞նչ պատասխանատվություն է նախատեսված, եթե դուք թաքցնեք ձեր նոր կարգավիճակի վերաբերյալ այս կարևոր տեղեկությունները։

Ընդհանուր առմամբ, բնակության նոր վայրի մասին չտեղեկացնելու համար պատասխանատվություն սահմանված չէ, քանի որ օրենքն ուղղակիորեն չի սահմանում, որ հարկային ռեզիդենտի կարգավիճակի փոփոխության մասին պետք է անպայման տեղեկացնել հարկային մարմնին: Սակայն 3-ՆԴՖԼ (ֆիզիկական անձի հարկային հայտարարագիր) ներկայացնելիս «դուք Ռուսաստանի Դաշնության հարկային ռեզիդե՞նտ եք» հարցին պետք է պատասխանեք և վճարեք համապատասխան հարկը [3]:

Այժմ Դաշնային հարկային ծառայությունը կարող է պարզել, որ դուք այլևս հարկային ռեզիդենտ չեք հետևյալ կերպ.

– հարցում ուղարկելով սահմանային ծառայությանը,

– օտարերկրյա բանկում ֆիզիկական անձի կողմից հաշիվ բացելու մասին ծանուցումների շնորհիվ [4],

– գործատուի կողմից ներկայացված հայտարարագրերից,

- բանկերից, երբ դուք գումար եք փոխանցում ձեր հաշիվների միջև, այդ թվում՝ արտասահմանյան հաշիվների:

Ներկայումս գերատեսչությունների միջև տեղեկատվության ավտոմատ փոխանակում չի իրականացվում։

Ի՞նչ պատասխանատվության կարող եք ենթարկվել Դաշնային հարկային ծառայությանը ծանուցում չուղարկելու համար:

1. Եթե հարկային մարմին չներկայացնեք 3-ՆԴՖԼ հայտարարագիր, ապա ստիպված կլինեք վճարել տուգանք՝ չվճարված հարկի 5% յուրաքանչյուր ամսվա համար, բայց ոչ ավելի, քան հարկի 30% և 1000 ռուբլուց ոչ պակաս (ՌԴ Հարկային օրենսգրքի 119-րդ հոդված) [5]: Ձեզ կարող են պատասխանատվության ենթարկել իրավախախտման օրվանից երեք տարվա ընթացքում:
2. Չվճարված գումարին կավելանան տույժեր։
3. Տուգանք՝ չվճարված գումարի 20% -ի կամ 40%-ի չափով, եթե հաջողվի ապացուցել դիտավորությունը։

Լավ նորությունն այն է, որ եթե զանցանքը կատարվել է առաջին անգամ, ապա դուք կազատվեք պատասխանատվությունից՝ չվճարված գումարները և տույժերը վճարելու պայմանով։

Եվ, բացի այս ամենը, եթե դուք գործատուից թաքցնեք ռեզիդենտի կարգավիճակը կորցնելու փաստը, կարող եք ենթարկվել կարգապահական տույժի (որպես կանոն, այդ մասին ծանուցման պարտավորությունը ամրագրված է գործատուի ներքին ակտով)։

Եթե դուք աշխատում եք ոչ թե ՌԴ աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված, այլ քաղաքացիա-իրավական պայմանագրով , ուսումնասիրեք այն։ Փաստաթղթում սովորաբար նույնպես սահմանված է լինում այս տեղեկատվությունը թաքցնելու համար պատասխանատվությունը, որը կարող է լինել կա՛մ ֆիքսված տուգանք, կա՛մ տոկոս՝ ուշացման յուրաքանչյուր օրվա համար։ Եթե ստուգման ժամանակ Դաշնային հարկային ծառայությունը հայտնաբերի անբարեխիղճ ոչ ռեզիդենտ աշխատակցի, ապա տուգանքը ստիպված կլինի վճարել գործատուն: Այս դեպքում, եթե անտեղյակության պատճառով գործատուն կիրառել է ռեզիդենտի դրույքաչափ, ապա չվճարված հարկաբաժնից և տույժերից բացի, ձեր գործատուն պետք է վճարի նաև տուգանք՝ հարկի 20%-ի չափով։

Այժմ անդրադառնանք Հայաստանում ֆիզիկական անձանց հարկային պարտավորություններին։

Պետք է վճարել.

1. Եկամտահարկ՝ 20%՝ անկախ կարգավիճակից (2022 թվականի համեմատ նվազել է 1%-ով): [6]
2. Սոցիալական վճար, որը հաշվարկվում է ամսական աշխատավարձից․ մինչև 500 000 դրամ աշխատավարձի դեպքում՝ 4,5%, 500 000 դրամից ավելի աշխատավարձի դեպքում՝ 10 % տարբերությունը և 27 000 դրամ։
3. Դրոշմանիշային տուրք։

մինչև 100 000 դր	1 500 դր
100 001 – 200 000 դր	3 000 դր
200 001 – 500 000 դր	5 500 դր
500 001 – 1 000 000 դր	8 500 դր
1 000 001 ՀՀ դրամ և ավելի	15 000 դր

Այսպիսով, դուք որոշել եք մնալ Հայաստանում և ավելի ամուր կապվել այս երկրին։ Ո՞ր պահին եք դառնում հարկային ռեզիդենտ և ենթարկվում տեղական հարկային օրենքներին: ՀՀ ռեզիդենտ դառնալու համար անհրաժեշտ է.

1. Գտնվել ՀՀ-ում 180 և ավելի օր։
2. Հայաստանը պետք է հանդիսանա ձեր կենսական հետաքրքրությունների երկիրը (այստեղ պետք է ունենաք տուն կամ բնակարան, ընտանիք, մասնագիտական կամ այլ գործունեության հիմնական վայր)։ 
3. Կամ հանդիսանալ Հայաստանի Հանրապետության քաղծառայող, ով ժամանակավորապես աշխատում է Հայաստանի Հանրապետությունից դուրս։

Ի՞նչ այլ հարկեր են վճարում ՀՀ հարկային ռեզիդենտները։

Ամեն ինչ կախված է եկամտի տեսակից.

1. Տոկոսները, ռոյալթիները, վարձավճարից ստացված եկամուտը հարկվում են 10%.-ով։
2. Շահաբաժինները հարկվում են 5%-ով:
3. Գույքի վաճառքից և նվիրատվությունից ստացված եկամուտը հարկվում է 10%:

Դուք որոշել եք դառնալ անհատ ձեռնարկատեր Հայաստանում։ Ի՞նչ է պետք անեք, և ի՞նչ կարող է տեղի ունենալ, եթե չվերահսկեք իրավիճակը։

Եթե դուք դեռ չեք կորցրել Ռուսաստանի Դաշնության ռեզիդենտի կարգավիճակը.

1. Երեք ամսվա ընթացքում դուք պետք է ծանուցեք Ռուսաստանի Դաշնային հարկային ծառայությանը օտարերկրյա կազմակերպությանը մասնակցության մասին: Մասնակցության դադարեցման կամ մասնակցության մասնաբաժնի փոփոխության մասին ևս պետք է տեղեկացնեք։ Չտեղեկացնելու դեպքում ստիպված կլինեք վճարել 50,000 ռուբլի տուգանք։
2. Դուք պետք է տարեկան հաշվետվություն ներկայացնեք օտարերկրյա կազմակերպությանը ձեր մասնակցության մասին՝ ներկայացնելով ԿԻԿ (КИК) ձևը և հարկային հայտարարագիր (որը ներկայացրել եք տեղական հարկային գրասենյակ) մինչև հաջորդ տարվա ապրիլի 30-ը: Չներկայացնելու դեպքում ստիպված կլինեք վճարել տուգանք՝ 500 000 ռուբլի։
3. Մինչև հաջորդ տարվա ապրիլի 30-ը պետք է Ռուսաստանի Դաշնային հարկային ծառայություն ներկայացրեք հայտարարագիր՝ ձեր ԱՁ-ի ստացած շահաբաժինների և եկամուտների մասին և մինչև հաջորդ տարվա հուլիսի 15-ը վճարեք Հայաստանում ձեր ԱՁ-ի գործունեությունից ստացված եկամուտների հարկ՝ 13%։

Եթե դուք կորցրել եք ՌԴ հարկային ռեզիդենտի կարգավիճակը, ապա կորցնում եք նաև արտասահմանում ստացած եկամտի գծով Ռուսաստանում հարկ վճարելու բոլոր պարտավորությունները [7]:

Ստորև դիտարկում ենք մասնավոր և ոչ ակնհայտ իրավիճակներ՝ օգտագործելով կոնկրետ օրինակներ:

Եթե դուք Հայաստանում անշարժ գույք եք ձեռք բերում, ապա պետք է վճարեք տարեկան հարկ, որը հաշվարկվում է՝ ելնելով գույքի կադաստրային արժեքից: Հայաստանում անշարժ գույք ձեռք բերելու մասին ավելի մանրամասն գրել ենք այս հոդվածում։.

Եթե որոշեք վարձով բնակարան, տուն կամ կոմերցիոն տարածք հանձնել, ապա պետք է վճարեք հարկ՝ 10%-ի չափով [8]:

Ենթադրենք, բար եք բացել և որոշել եք այնտեղ ռուսական գարեջուր վաճառել։ Այս դեպքում, բացի ԱԱՀ-ից [9], դուք ստիպված կլինեք վճարել նաև ակցիզային հարկ (սա վերաբերում է ոչ միայն անհատ ձեռնարկատերերին, այլ նաև ֆիզիկական անձանց): Ակցիզային հարկ է սահմանված անգամ այն ապրանքների համար, որոնք ներկրվել են ԵԱՏՄ անդամ երկրների տարածքից ձեռնարկատիրական գործունեության նպատակով [10] ։

Ե՞րբ է ի վերջո հարկերը վճարելու ժամանակը քեզ դեռևս անծանոթ երկրում։

Հայաստանում բոլոր հաշվետվությունները ներկայացվում են միայն էլեկտրոնային եղանակով՝ ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի հատուկ համակարգի միջոցով։ Ֆիզիկական անձինք պետք է ներկայացնեն հետևյալ հաշվետվությունը (Առաջին հայացքից կարող է բարդ թվալ, ուստի ուշադիր կարդացեք).

1. Պայմանագրային եկամուտ ստացող աշխատակցի և ֆիզիկական անձի անձնական տվյալների գրանցման մասին դիմում։ Հաշվետու ժամանակաշրջանը՝ աշխատանքի փաստացի մեկնարկի օրվան նախորդող օրվա ավարտն է: Իսկ եթե փաստացի աշխատանքը սկսվում է աշխատանքի ընդունման օրը՝ մինչեւ աշխատանքի ընդունման օրը ժամը 14:00։ Պետք է ներկայացնել հարկային գործակալի №79 հաշվետվություն։
2. Եկամտահարկ և սոցիալական վճար։ Հաշվետու ժամանակաշրջան՝ ամեն ամիս՝ մինչև հաջորդ ամսվա 20-ը ներառյալ։ Պետք է ներկայացնել հարկային գործակալի №189 հաշվետվություն։
3. Ֆիզիկական անձանց եկամուտների և եկամտահարկի մասին տեղեկատվություն: Հաշվետու ժամանակաշրջան՝ ամեն տարի, մինչև յուրաքանչյուր հարկային տարվան հաջորդող տարվա ապրիլի 20-ը: Պետք է ներկայացնել հարկային գործակալի №165 հաշվետվություն։
4. Եկամտահարկի և սոցիալական վճարի հաշվարկը կատարվում է ամեն տարի՝ մինչև յուրաքանչյուր հարկային տարվան հաջորդող տարվա ապրիլի 20-ը (եթե ֆիզիկական անձը պետք է ինքնուրույն հաշվարկի և վճարի հարկերը): Պետք է ներկայացնել № 163 հաշվետվություն։
5. Եկամտահարկի և սոցիալական ապահովության վճարների պարզեցված հաշվարկ։ Հաշվետու ժամանակաշրջան՝ ամեն ամիս՝ մինչև հաջորդ ամսվա 20-ը ներառյալ: Պետք է վճարեն եկամտահարկ վճարողի աշխատակիցները, որոնք ազատված են հարկային գործակալի պարտականություններից՝ հաշվետվություն No.  162.

Հաշվետվություն կարող եք հաշվարկել և ներկայացնել ոչ միայն անձամբ, դա կախված է եկամտի տեսակից:

• Հաշվետվություններ ներկայացնում է և հարկերը վճարում է հարկային գործակալը։ Եթե դուք անհատ ձեռնարկատեր չեք, ապա ողջ հարկային վարչարարության մասին հոգ է տանում ձեր կազմակերպությունը կամ նոտարը: Նրանք կրում են եկամտահարկը հաշվարկելու, պահելու և բյուջե փոխանցելու բոլոր պարտավորությունները։
• Հաշվետվություններ ներկայացնում է և հարկերը վճարում է ֆիզիկական անձը։ Դուք ամեն ինչ պետք է ինքնուրույն անեք․եթե ձեր՝ որպես ֆիզիկական անձի ստացած եկամուտը հարկային գործակալների միջոցով չի հարկվել։
• Եթե ամեն ինչ ինքդ ես անում, ապա պետք է գրանցվել հարկային տեսչությունում: Անձինք, ովքեր չեն հանդիսանում Անհատ ձեռնարկատերեր կամ նոտարներ հարկային մարմնում գրանցվելու համար պետք է ներկայացնեն հետևյալ փաստաթղթերը․

1) պարզեցված հարկային համակարգով հարկվելու վերաբերյալ լրացված դիմում

2) անձնագրի կամ նույնականացման քարտի պատճենը

3) հանրային ծառայությունների համարանիշը, իսկ եթե չունեք, ապա հանրային ծառայությունների համարանիշի բացակայության մասին լիազոր մարմնի կողմից տրված տեղեկանքի պատճենը։

Հարկային մարմնում գրանցվելուց հետո դուք կկարողանաք մուտք գործել ձեր անձնական էջ և ուղարկել հաշվետվություն № 163. Եկամտային հարկի և սոցիալական վճարի հաշվետվություն, որում արտացոլված են ոչ հարկային գործակալներից ստացված եկամուտները (օրինակ՝ վարձավճար, պայմանագրի մյուս կողմը պետք է լինի ֆիզիկական անձ): 

Հայտարարագրում դուք հայտնում եք ձեր կողմից՝ որպես ֆիզիկական անձի ստացած և հարկային գործակալների միջոցով չհարկված եկամուտների մասին: Առայժմ անձնական հաշիվներին դրամական մուտքերը հարկման ենթակա եկամուտ չեն համարվում։ Սակայն այս պահին օրենսդրական առաջարկ է ներկայացվել, որպեսզի ՊԵԿ-ին տրամադրվի քաղաքացիների անձնական հաշիվների հասանելիություն, ինչի արդյունքում հարկային ծառայությանը հասանելի կդառնան քաղաքացիների անձնական հաշիվների մուտքերը։

Եթե որոշեք հեռանալ Հայաստանից, ապա, միևնույնն է, պետք է վճարեք հարկերը, եթե երկրում գտնվեք 180 օրից ավելի։ [11]

Այս հոդվածը գրվել է հետևյալ մասնագետների և աղբյուրների օգնությամբ․

1. Լանա Արզումանովա` իրավաբան, միջնորդ, իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, Մոսկվայի պետական իրավաբանական ակադեմիայի պրոֆեսոր, Ռուսաստանի փաստաբանների միության Մոսկվայի մասնաճյուղի ֆինանսական օրենսդրության հանձնաժողովի նախագահ: Instagram.
2. Լիլիթ Սահակյան` Մոսկվայի պետական իրավաբանական ակադեմիայի իրավագիտության մագիստրոս, մեր գործընկեր նախագծի իրավաբան` Move2Business.
3. Lawsuit LLC` հայկական իրավաբանական խորհրդատվական ընկերություն: www.lawsuit.am.

Ձեզ կարող է հետաքրքրել. հայկական բանկեր, նոտարներ, բիզնես խորհրդատվություն.

Հոդվածի հեղինակ՝ Մարիա Գոնչարովա