Ձմռանն արդեն պատմել ենք , թե ինչպես է Հայաստանը նշում Սուրբ Ծնունդն ու Ամանորը, այժմ եկել է բոլոր քրիստոնյաների գլխավոր տոնի՝ Զատիկի ժամանակը։ Այս հոդվածում կպատմենք, թե ինչու են տոնը կոչում «Զատիկ», ինչ ավանդույթներ են ուղեկցում տոնին և ինչ ուտեստներ են պատրաստում։
Эрика Казарян: «Շաբաթ օրը երեկոյան Հայաստանում մատուցվում է Սուրբ պատարագ, որից հետո փաստորեն նշվում է Զատիկը։ Զատիկի տոնակատարության հիմնական մասը տեղի է ունենում կիրակի օրը առավոտյան հանդիսավոր ժամերգությամբ։ Մարդիկ ձվերը բերում են եկեղեցի՝ օծելու, իսկ հետո տանը՝ ընտանեկան միջավայրում, նշում են տոնը և «կռվում ձվերով»: Այդ օրը բոլորը ողջունում են Հիսուս Քրիստոսի Հարությունը՝ ասելով. «Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց», որին պետք է պատասխանել՝ «Օրհնյալ է հարությունը Քրիստոսի»՝ այսպիսով շնորհավորելով միմյանց տոնը։.
Հայերն, իհարկե, ունեն Զատկի ավանդական ուտեստներ։ Սեղանին պետք է լինի գինի, քանի որ որթատունկը Աստծո ընտրյալ ժողովրդի խորհրդանիշն է: Իսկ եթե դա բիբլիական Արարատ լեռան ստորոտում աճեցված խաղողից գինի է, ապա սեղանը կրկնակի հմայք է ստանում։ Всегда очень много свежей зелени разных видов. Вареная рыба, ведь рыба также имеет глубокое христианское значение. Акроним Ихтис (др.-греч. ΙΧΘΥΣ) переводится как «рыба», а расшифровывается как «Иисус Христос Божий Сын Спаситель». Սա Հիսուս Քրիստոսի անվան հին գրելաձևն է: Սիրված ուտեստ է նաև բրնձով, չամիչով և չրերով «քաղցր փլավը»։ Որպես աղանդեր սովորաբար մատուցվում է թարմ գաթա։ Եվ իհարկե, Զատկի սեղանի ամենակարեւոր ուտեստը՝ ներկած ձվերը։ Ամենից հաճախ դրանք ներկում են կարմիր գույնով, քանի որ կարմիր գույնը քրիստոնյաների համար խորհրդանշում է խաչված Քրիստոսի արյունը: Եվ չնայած այսօր ձվերը զարդարելու միլիոնավոր եղանակներ կան, շատ ընտանիքներ շարունակում են օգտվել տատիկի հին ու փորձված բաղադրատոմսից՝ ձուն ներկել սոխի կեղևներով:
Զատիկն ինձ համար սուրբ տոն է, որն առանձնահատուկ հուզմունք է առաջացնում։ Իսկ ատրիբուտներն ավելի շատ օժանդակ արժեք ունեն։
Фото из личного архива Эрики Казарян
Диана Барсегян: «Ռուսալեզու ընտանիքներում միմյանց ողջունում են «Христос воскрес» («Քրիստոս հարյավ») բառերով և պատասխանում են՝ «Воистину воскрес» («Իրավամբ հարություն առավ»)։ Նվերներ տալու սովորություն չկա, բայց եթե հյուր եք գնում, կարող եք ձեզ հետ գինի վերցնել։
Սեղանին պետք է լինեն ձվեր՝ սովորաբար գունավոր։ Ձուն ուտում են այսպես՝ լավաշի մեջ փաթաթում են խաշած, մանրացված ձուն, աղ են անում ու թարխուն ավելացնում։ Սա կոչվում է «բրդուճ»։Հայկական նռան գինին պարտադիր է։ Եփած ձուկ, բրինձ չամիչով / սալորաչրով, խոտաբույսեր, չարազ (տարբեր տեսակի ընկույզներ): Բացի կաթնահունցից հայերը Զատիկին նաև գաթա թխելու ավանդույթ ունեն։ Քույրս գաթայի մեջ մետաղադրամ է դնում, և ենթադրվում է, որ ով գտնի մետաղադրամը, նրա բախտը կբերի գալիք տարում։
Мы обязательно ходим в церковь. Իսկ Զատիկից հետո գալիս է «Մեռելոցը», որի ժամանակ ընդունված է հիշել հանգուցյալներին։ Մարդիկ այցելում են գերեզմանոց, գաթա ու ձու թողնում հանգուցյալների շիրիմներին։
На фото Инеса Тадевосян и Яна Пачковская сервируют пасхальный стол
Инеса Тадевосян․ «Մեզ մոտ Զատիկին միմյանց նվերներ տալու ավանդույթ չկա, բայց եթե հյուր գնաք, կարող եք ձեզ հետ գինի և քաղցրավենիք տանել։ Հայաստանում և՛ մեծերը, և՛ երեխաները շատ են սիրում «ձվերով կռվելու» ավանդույթը։ Լսել եմ, որ Ռուսաստանում ընդունված է գնալ հարևանների մոտ՝ «ձվերով կռվելու» համար։ Այստեղ նման բան չկա, բայց ընտանիքում դա անում են բոլորը։
Մեր Զատկի սեղանին անպայման կա ամեն ինչ, ինչով կարելի է դուրում սարքել՝ ձու, կանաչեղեն՝ թարխուն, համեմ, կոտեմ: Սպանախը սովորաբար եփում են, վրան ձու են կոտրում, պետք է լինի բրնձով և չրերով փլավ, խաշած ձուկ և կարմիր չոր գինի։
Ես անձամբ եկեղեցի չեմ գնում, հայրս էր գնում։ Նա շատ էր սիրում նման ավանդական բաներ: Նրա մահից հետո մեր ընտանիքից հեռացավ Սուրբ Զատիկին եկեղեցի գնալու սովորույթը։ Հայաստանում սովորաբար շաբաթ երեկոյան ժամերգության են գնում, հիմնականում՝ Մեծ Պահք պահողները։ Կիրակի առավոտյան տեղի է ունենում նաեւ Պատարագը, որին սովորաբար մասնակցում են երկրի պաշտոնյաները, կառավարության ներկայացուցիչները։ Որպես կանոն, ընտանիքները ռեստորաններ չեն գնում․ Հայաստանում Զատիկը ընտանեկան, այսպես ասած, տնային տոն է։ Քույրս մեծ տուն ունի և նա հրավիրում է մեր ամբողջ մեծ ընտանիքին՝ նշելու Զատիկը։
Երբ ես փոքր էի, իսկ հիմա՝ եղբորս տղաների համար, մենք մետաղադրամ ենք թաքցնում Զատկի կաթնահունցի մեջ, նախքան այն թխելը: Հենց այդ է պատճառը, որ կաթնահունցը կտրելու պահը միշտ շատ հուզիչ է լինում՝ բոլորը սպասում են, թե ում է բաժին հասնելու մետաղադրամը։ Ենթադրվում է, որ դա հաջողություն կբերի»:
Հայ առաքելական եկեղեցին Զատիկը տոնում է գարնանային գիշերահավասարից և լիալուսնից հետո առաջին կիրակի օրը, ինչը համընկնում մարտի 20-ից ապրիլի 27-ն ընկած ժամանակահատվածի հետ։ «Զատիկ» բառի ստուգաբանությունը հղում է հայերեն «ազատվել» և «ազատություն» բառերին։ Պրոֆեսոր Մարտիրոս Անանիկյանը «Հայաստանի առասպելներ» գրքում բացատրում է Զատիկ տոնի կապը պտղաբերության աստծո՝ Զատիկի պտվին տոնակատարության հետ, որը նմանեցվում է հունական Ադոնիս աստծուն։
«Աստվածաշնչի հայերեն թարգմանության մեջ հրեական Պեսախը կոչվել է «Զատիկ տոն», և անհիշելի ժամանակներից Հայկական եկեղեցին այս անվանումն օգտագործել է Զատիկը նախանշելու համար։ Զատիկը, իր ներկայիս նշանակությմաբ, հայտնի չէ հույներին և սիրիացիներին: Բուսականության աստծո գարնանային տոնը կարող էր անվանվել ինչպես հրեական Պեսախ, այնպես էլ քրիստոնեական Զատիկ: Ադոնիսի մահվան և հարության գարնանային տոնակատարությունները քրիստոնեական եկեղեցիների կողմից հաճախ ընդունվել և նույնականացվել են Քրիստոսի մահվան և հարության հետ: Սակայն պատմության մեջ չկան հայերի կողմից Զատիկ աստծո մշտական պաշտամունքի փաստեր, թեև Զատկի նրանց տոնակատարությունների անբաժանելի մասն են կազմում Քրիստոսի մահվան, թաղման և հարության թատերականացված ներկայացումները։.
Светлой вам Пасхи! Если вы интересуетесь историей и традициями Армении, приглашаем вас познакомиться с Move2Armenia Culture -ին, մի նախաձեռնություն, որը կազմակերպում է պատմության և հայոց լեզվի անվճար դասեր, պարի, խոհարարության դասընթացներ և ճամփորդություններ դեպի թանգարաններ։
Ավելացնել մեկնաբանություն